De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) is een invasieve wespensoort die oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië komt. Sinds haar introductie in Europa in 2004 heeft deze soort zich snel verspreid, met waarnemingen in België sinds 2011 en in Nederland sinds 2017. In Vlaanderen is de soort sinds 2016 aanwezig en heeft sindsdien een indrukwekkende opmars gemaakt.
Herkenning van de Aziatische Hoornaar
De Aziatische hoornaar onderscheidt zich door:
- Kleur en tekening: Een zwarte kop met een geel-oranje gezicht, een donker borststuk met een smalle gele band, en gele uiteinden aan de poten. Het achterlijf is overwegend zwart met enkele geel-oranje segmenten.
- Grootte: Werksters bereiken een grootte tot 25 mm, terwijl koninginnen tot 30 mm groot kunnen worden.
In tegenstelling tot de Europese hoornaar, die rode tinten op het borststuk en de poten heeft, ontbreekt deze kleuring bij de Aziatische variant. Een handige vuistregel is: “Is het rood, maak het niet dood!”
Levenscyclus en gedrag
In de winter sterven de mannetjes en werksters van de Aziatische hoornaar, terwijl alleen de bevruchte koninginnen overwinteren op beschutte plaatsen. In het voorjaar (maart-april) ontwaken deze koninginnen en beginnen met de bouw van een klein embryonest op een beschutte locatie. Naarmate de kolonie groeit, verhuist deze naar een groter nest, vaak hoog in bomen, dat een diameter van wel een meter kan bereiken en duizenden hoornaars kan bevatten. In de herfst sterft de kolonie, behalve de jonge koninginnen die overwinteren. De oude nesten worden niet hergebruikt en worden door de natuur afgebroken.
Impact op biodiversiteit en landbouw
De Aziatische hoornaar voedt zich met diverse insecten, waaronder honingbijen, vliegen en wespen. Dit gedrag vormt een bedreiging voor de biodiversiteit en kan negatieve gevolgen hebben voor de imkerij en landbouw. Hoewel de grootste bedreigingen voor bijen nog steeds pesticiden, habitatverlies en ziekten zijn, draagt de predatie door de Aziatische hoornaar bij aan de druk op bijenpopulaties.
Verspreiding en bestrijding in Vlaanderen
Sinds de eerste waarneming in 2016 heeft de Aziatische hoornaar zich snel verspreid in Vlaanderen. In 2023 werden meer dan 6.400 nesten gemeld, voornamelijk in Oost- en West-Vlaanderen. De verwachting is dat het aantal nesten jaarlijks exponentieel zal toenemen. Volledige uitroeiing lijkt niet haalbaar; daarom is het essentieel om te leren omgaan met de aanwezigheid van deze soort door middel van voorlichting en gerichte maatregelen.
Wat te doen bij het vinden van een nest?
- Acuut steekrisico: Nesten die een direct gevaar vormen, zoals nabij voordeuren, terrassen of speelplaatsen, moeten snel worden verwijderd. Meld dergelijke nesten via het nationaal wespenloket van de brandweer. Probeer nooit zelf een nest te bestrijden; schakel altijd professionals in.
- Monitoring en onderzoek: Voor wetenschappelijke doeleinden kunnen nesten worden gemeld via Vespa-Watch. Deze meldingen helpen bij het in kaart brengen van de verspreiding en het nemen van passende maatregelen.
Preventieve maatregelen
- Bouwkundige aanpassingen: Dicht naden en kieren in gevels en gebruik “bijenbekjes” in stootvoegen om te voorkomen dat hoornaars nesten in muren bouwen.
- Vroege detectie: Wees alert in april en mei, wanneer de eerste nesten ontstaan. Het bestrijden van deze primaire nesten is eenvoudiger en voorkomt de vorming van grote zomernesten.
- Professionele bestrijding: Laat het verwijderen van nesten over aan professionals. Dit gebeurt vaak ’s ochtends of ’s avonds, wanneer de hoornaars in het nest aanwezig zijn.
Waarom alert blijven?
De Aziatische hoornaar heeft een negatieve impact op:
- Biodiversiteit: Predatie op bijen en andere insecten verstoort lokale ecosystemen.
- Imkerij en landbouw: Verminderde bijenpopulaties beïnvloeden de bestuiving en daarmee de gewasopbrengst.
- Volksgezondheid: Nesten in de nabijheid van menselijke activiteiten kunnen overlast en potentiële gevaren veroorzaken.
Wat kunt u doen?
- Waarnemingen melden: Als u een Aziatische hoornaar of een nest opmerkt, meld dit dan via Vespa-Watch of, bij acuut gevaar, via de brandweer.
- Geen eigen bestrijding: Probeer nooit zelf een nest te verwijderen; dit kan gevaarlijk zijn. Schakel altijd een professional in.
- Blijf geïnformeerd: Door op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen en preventieve maatregelen, kunt u bijdragen aan het beheersen van de impact van de Aziatische hoornaar.
Door gezamenlijke inspanningen en alertheid kunnen we de overlast en negatieve effecten van de Aziatische hoornaar in Vlaanderen beperken.
